Ayhan Işık
Giriş
Sözlü tarih, günümüz tarih yazımı ve yöntemleri açısından yeni olsa da, kullanımı itibariyle en eski tarih yöntemidir. Son yıllarda sözlü gelenek, tarih yazımının başvurduğu yeni kaynaklardan biri haline gelmiş ve sözlü tarih de şimdiye dek tarihi yazılmayanların, hâkim tarih anlatılarında sesleri duyulmayanların; sözgelimi köylülerin, işçilerin, kadınların ve ulus-devlet tarihlerinin dışında kalan etnik grupların sesini duyurmak için başvurulan önemli yöntemlerden biri haline gelmiştir. Tarihsel anlatıya farklı aktörleri dâhil eden sözlü tarih bu açıdan devlet ve seçkinleri merkez alan tarihsel anlatılara alternatif bir yöntem olarak ortaya çıkmaktadır. Türkiye’deki hâkim tarih yazımının dışarda bıraktığı en önemli gruplardan biri de Kürtlerdir. Bu yazıda, sözlü tarihin Kürtlerle ilgili tarih yazımı için önemli yöntemsel imkânlar sunduğu ileri sürülmekte ve sözlü tarih yönteminin Kürtlerle ilgili tarih yazımında nasıl açılımlar yapabileceği tartışılmaktadır. Bu amaçla, yazının ilk kısmında sözlü tarihin kendi gelişimi üzerinde durularak yirminci yüzyılın ortalarından itibaren geleneksel tarih yazımı yöntemlerinden farklı bir aktör olarak ortaya çıkışı incelenecek. Böylece, büyük harfle yazılmış “Tarih”in dışında tutulanların inatla var olma ve kendi tarihlerini anlatma çabalarının tarih disiplinini nasıl yeniden yapılandırdığını görmüş olacağız. Yazının ikinci bölümünde sözlü tarih çalışmalarının Türkiye’deki gelişimine değinecek ve sözlü tarihin resmi tarih yazımından sıyrılarak kendine nasıl bir alan açtığını ortaya koyacağız. Burada özellikle bu gelişmelerin Kürt tarihçiliğindeki yansımaları üzerinde durulacak ve Kürtlerin yakın tarihini konu alan çalışmalarda ne şekilde kullanıldığı incelenecektir.